شایستگی چیست؟ شایسته سالاری چیست؟

قابلیت یا شایستگی مجموعه‌ای است از دانش و مهارت و ویژگی‌های شخصی و شخصیتی که اگر در کسی موجود باشد او را به فردی مناسب برای شغل و نقش مورد نظر ما تبدیل می‌کند.

عباس محمدیان  دانشجوی دکترای علوم ارتباطات و عضو هیات منصفه مطبوعات خراسان رضوی در یادداشتی که برای سبزوار پیام ارسال شده نوشت: شایستگی، قابلیت، صلاحیت و اهلیت واژه‌هایی آشنا برای همه ماست.

وقتی درباره شایسته سالاری حرف می‌زنیم، وقتی از طریق تجزیه و تحلیل مشاغل در صدد برمی آییم که شرایط احراز برای تصدی موفق هر شغل یا هر خانواده شغلی را شناسائی کنیم، وقتی در آگهی‌های استخدام شرکت شرایط و ضوابطی را ذکر می‌کنیم تا فقط داوطلبان و متقاضیانی که این شرایط را دارند برای استخدام شدن مراجعه کنند، وقتی دست به کار تعیین نیازهای آموزشی کارکنان می‌زنیم تا بتوانند با کسب دانش و مهارت‌های مورد نیاز امروز و فردای سازمان، وظایف شان را کاراتر و اثربخش تر انجام دهند، وقتی معیارهایی در نظر گرفته و اعمال می‌کنیم تا فرصت‌های ارتقاء را در اختیار کارکنانی قرار دهیم که استحقاق بیشتری برای آن دارند.

وقتی از تناسب شخص و شغل حرف می‌زنیم و تلاش می‌کنیم تا بیشترین تناسب و هماهنگی ممکن را بین کارکنان و مشاغل سازمان برقرار نماییم و حتی وقتی بنا داریم تا در اجرای سیاست‌های تعدیل نیروی انسانی سازمان و برای ناب کردن و چابک سازی آن، با تعدادی از کارکنان خداحافظی کرده و رابطه استخدامی سازمان با آنها را پایان دهیم با مفهوم و موضوع مهم شایستگی و قابلیت درگیر شده و سرو کار داریم.

قابلیت یا شایستگی مجموعه‌ای است از دانش و مهارت و ویژگی‌های شخصی و شخصیتی که اگر در کسی موجود باشد او را به فردی مناسب برای شغل و نقش مورد نظر ما تبدیل می‌کند و به او امکان می‌دهد تا ماموریت‌ها و وظایف محوله را در سطحی بالاتر از میانگین یا حتی در سطحی عالی و متعالی انجام دهد.

بعضی از قابلیت‌ها اکتسابی هستند و در سنین بزرگسالی هم با سرعت و سهولت زیاد می‌توان آنها را یادگرفت و تکمیل و تقویت کرد. این نوع قابلیت‌ها بیشتر از جنس دانش و مهارت هستند. برخی دیگر از آنها را به ویژه در سنین بزرگسالی کمتر و سخت تر و دیرتر می‌توان آموخت.

برخی شایستگی‌ها عمومی هستند و در همه سطوح، بخش‌ها و نقش‌های سازمان مهم هستند و موضوعیت دارند اما بعضی از آنها اختصاصی هستند و به شغل، بخش یا سطح خاصی از سازمان ما مربوط هستند.

شایستگی‌های سازمانی اقتضایی هستند به این معنی که هر سازمان باید آنها را با توجه به استراتژی، فرهنگ، ارزش‌ها، چشم انداز مطلوب، تهدیدها و فرصت‌ها و نقاط قوت و ضعف خود انتخاب نماید. مرور زمان هم می‌تواند از طریق تغییر دادن شرایط در درون وبیرون سازمان به تغییر در فهرست شایستگی‌ها یا تغییر در ضریب اهمیت و اولویت آنها منجر شود.لذا هیچ سازمانی نمی‌تواند این فهرست را کپی و تقلید کرده و در طول زمان ثابت نگه دارد.
عباس محمدیان دانشجوی دکترای علوم ارتباطات و عضو هیات منصفه  خراسان رضوی

---